the Legendary story of LASIRI NIH LASARA, narrated in Darlong language




Tiana hin tlangval khatka a oma, a rihming Chu Neithangzâia. Changrochu ma tlangval hin thawthei nih changthei tamka a neia, a michang rochu hrilfia dik thei a chang no. Ma khela chun Neithangzâia hin nupang inhnika a neia; an rihming chu ‘Lasiri’ nih ‘Lasara’. Lasiri nih Lasara hi pathian anchanga, changhomsiala tika mo? Inkana anloi inhmu hoi hi chu thephung sirtu dang dang homin an hril thiam bik no. Chun Neithangzâia hi nintin hin Lasiri nih Lasara hei hnianga a hang thina hla sakin….
                        “Lasiri Lasara
                        “Vana hruihrual ne thla roi.
                        “Ei hmel-inai neithangzaia
                        “kaita veil vial lam rek ning”
(Roitinkhami says that we still believe the ‘vana hruihrual’ or ‘heavenlyrope’ to exist today, however location is not sure about, rather can be consider as a fact of anonymity).
Hla chu a hang sak zoi vele, Lasiri nih Lasara chun vana hruihrual chu an zuk thulin Neithangzâia chu vâna ahang kai thin. Hun itenka mochang a hang nai nai hnung chun an inn kawla nuvengte homin Neithangzâia rawl chu a loi thiam ve taka, an zun an vain hei hom hnuaia chun a om ta nual maia. Hlangka tiang Bâkvomtepu hin Lasiri nih Lasara hei chanchin chu a loi hoi ve a. A hoi kanin chun nuvengte inn-ah a honga; Neithangzâia hla sak nih vana hruihrual hong thum aw chu a hmu chun a lung anhlak ta em em-ah, changrochu thaw ding ihman a hoi no lei’n Neithangzâia hla sak thin chu an sei ve phot taka. Nika chu Neithangzâia hong hma dai hin bakvomtepu chun Neithangzâia hla chu a loi hang sak peka…..
                  ‘lasiri nih lasara
                   Vana hruihrual ne thla roi
                   Ei hmel-ima neithangzaia
                   Kai ta viel vial lam rek ning’
Lasiri nih Lasara chun neithangzaia sawnin hruihrual chu an hong thun-ah. Changrochu an zu kaile a rik pek em em hate ringhnel thu ni an zuk en chianga, an en chiang hnung chun bakvomtepu khai aloi achang. Abti pasukin hruihrual chu an thla –ah bakvomtepu chu a tul khir nawka. Mahnung chun, neithangzaia a hang vea hla den chu a hang sak pek nawka, changhomsial hruihrual chu an thul pek tak no a, asanchu bakvomtepu chang ding han an ring leia. Neithangzâia chu tho ding dang neita loiin a tlong chun a khir ta duai duai maia. A kal hma hin neithangzaia hin Lasiri nih Lasara hei hnianga tawng a beh a kahin…“thai zing tiang en unla keima ki chang chun ki meikhu rivan tiang pan ati, changrochu bakvomtepu a loi chang chun a meikhu hnuai tiang pan ati”.
Thai tiang chun zingkhua a hing varle meikhu an zuk enle rivan tiang a pan hate, “…eh ei pasal neithangzaia hrim a loi chang hate” antia. Neithangzâia chu a hang nawka a nupui hei(lasiri nih lasara) hnianga chun hla pangai den a hong saka, hruihrual chu an loi thlaka neithangzaia chu vana akai. Vana a hang thlung hung chun lasiri nih lasara-in bakvomtepu chanchin chu anloi hrila changrochu thothei ihman a nei chuang no a, kachun a hong kir nawk. Bâkvomtepu chu Lasiri nih Lasara hei hnianga thlung thei dan ding ngaituain a om tana..
Bâkvomtepu; tumo Neithangzâia rawl nen sei tir thei ding.
Nuvengte den chun …”keite ke thiam” tiin a thunga.
Bakvomtepu; nen sei tir ro
Nuvengte; thei no ning.
Bakvomtepu; anen sei tir no chun nang vol keti.
Nuvengte; ne vol zok ro.
Bâkvomtepu chun nuvengte chu a phei-aritui ari a hang vola an dona;                    nen sei tir ta niti mo?
Nuvengte; aw awi.
Bâkvomtepu chun nuvengte rikhuk aria hang vol nawka; nen sei tir ta niti mo?
Nuvengte; aw awi.
Bakvonmtepu chun nuvengte kong ari a hang vol nawka; nen sei tir ta niti mo?
Nuvengte; aw awi.
Bakvomtepu chun nuvengte tang ari a hang vol nawka; nen sei tir ta niti mo?
Nuvengte; aw awi.
Bakvomtepu chun  nuvengte ring ari a hang  vol nawk chun, nuvengte chun..aw nangin sei tir keti ati pek leia, bakvomtepu’n nuvengte chu a lep khir nawka. Nuvengte chun “neithangzaia rawl thiam ding chun ki ek. Ki khak, ki hnap, ki chil nih ki zun thlengkum kumka ni fak ngai ati” ati peka. Maka thap chun bakvomtepu’n a fak hnung chun neithangzaia rawl chu a thiama. Kachun akal suak nawka Lasiri nih Lasara hei hla chun a hang sak ta a…
             “Lasiri nih Lasara
              Vana hruihrual ne thla roi
              Ei hmel-ima neithangzaia
              Kai ta viel vial lam rek ning”.
Lasiri nih Lasara chun neithangzaia sonin inhmo top top kan an hruihrual chu an zuk thla-ah changrochu a hang kai pu chu bakvomtepu. Hitiang neithngzaia chu lasiri nih lasara hruihrual zukin hla dingin a hang hni chiam homa hruihrual chu an zuk i thla riei loi hate a ning thik chun a kala. Neithangzaia hin a hoi ve hrim no a, bakvomtepu in a rawl angka thapa hla sakin vana aloiin hlui khal ti hi. Lasiri nih Lasara chun thil dang reng ngaitua thei ta loin bakvomtepu that dan ding chai an ngaitua ta achang. Atop taka chun an ngaitua suaka, an unai chun bakvomtepu zaipui a ninga ahnuaia chun mei inpui derka semin. Zantiang chun bakvomtepu a riak puita a. Bȃkvomtepu hi a mong tiang anin riaka Lasiri hin a depa, an thul awiin ki naibung a tet pek hi Pu bakvomtepu, heiin thil dap ro tiin hla in a sak peka…
               “kip u ki pu bakvomtepu
                 Thil rithawt thil rithawt ro,
                 Ki naibung zalna a boi”
Bȃkvomtepu chun.. “eh atam atam” tiin a hei’n thil țhin. Maka chun an in thil tir thil tir hnung chun bakvomtepu chu ‘Lasiri nih Lasara’ meisem-ah chun a tula athi. Ni’nthum ni’nli hong chang tak neithangzaia chu hong nawk ta riei loi hate Lasiri nih Lasara chu Neithangzaia hnianga zu anin ninga, an zu chun Neithangzȃia hei ‘thinghawn’ thing tumka hom omloi ha lasiri nih lasara’n an kut an heiin sui pek choka ahong pit. Kaden chun an ‘bupang’ burihum malka hom omloi nih an ‘fairȇl’ fai rimalka hom omloi hei ha a hong bit ta chur chur maia. Inn an thlung hnung chun Neithangzȃia  nu hei chun “Neithangzȃia reng a boi zu ina a fe” tiin an loi hrila. Lasiri nih Lasara chun “a chang nole ni hangin koi tir pek roi” antia. Neithangzȃia nu nih pa chun Neithangzȃia koi ding chun ahmasa chemin sanghȃrte an hang tira.
Sangharte; neithngzai ni inn-ah khual an hong.
Neithangzaia; khual sia mo khual tha?
Sanghȃrte; khatkan vok ek an hli, khatkan khel ek an hli.
Neithangzaia; bu in ne sia ka rise.
Sanghȃrte chun neithangzaia tawngbai chu an hang hril chun aipa a hang tir nawka..
Aipa; neithangzai ni inn-ah khual an hong.
Neithangzaia; khual sia mo khual tha?
Aipa; khatkan vok ek an hli, khatkan khel ek an hli.
Neithangzȃia; bu in ne sia kal rise.
 Ȃipa chun Neithangzȃia țawngbai chu Lasiri nih Lasara a hang hril chun an ning a thikin an kal khala. Neithangzȃia chu a hong kirle a nu nih pa’n thil omzia chu an loi hrila...
Neithangzȃia nu; Neithangzȃi ni nupui hei an honga ei thinghawn thing tumka hom omloi ha an heiin suia a hong bit hmur. Ei bupanga burihum khatka hom omloi nih ei fairela fai rimalka hom omloi ha an hei’n sui choka a hong bit rit….
Neithangzaia; inkata mo an ni hong hril no?
Neithangzaia nu; nangn kin hongin koi tir chiama ni hong awi loi hate.
Neithangzaia; a hong hei ken dawnle khatkan vok ek an hli, khatkan khel ek an hli ngot ngot an hong iti ngar te.
Sanghȃrte nih Ȃipa tiang songin.. “nangmani hei non hi..” tiin sanghȃrte bu nek lai chu behmangin a hmȃi a hei’n tial pek raka, machu von ariin Sanghȃr hei hmȃi a tial a chang, makacen chun Ȃipa bu ne zoi I thoi ning chu Neithangzȃia chun a zuk sira, ma’ntang chun ai hei hi asȋra an kal thai tak achang.
Neithangzȃia chu bu anek vit vita a nupui hei uma a kala. Neithangzȃia chun ni an sat tir ak a, pangpȇm dai vangka hin Lasiri nih Lasara hei lama a loi oma. Lasara’n a hei hmu chun a in awiin a nu hnianga…
                 “Ki u.. ki u…
                   Ma tȗite so
                   Va inta din dan ta inlang?”
Changrochu Lasiri’n a phal no a..
                “ in mak in mak.. ki naibung
                   Ei hmel-ima Neithangzȃia chang rek ni.”
Tȗi chu in loiin an kal noka. Neithangzȃia den chun ‘bem” te tha rank ate ang kan a loi om nawka. Hun itenka mochang an hong kal hnung chun Lasiri nih Lasara chun ma bem te chu an hmu a. Lasara chun a va la awiin a unu hnianga..
                  “ki u..ki u..
                    Ma bem te so
                    Va lata din dan ta inlang?”
Changrochu Lasiri den chun a phal nawk no a..
                    “la mak la mak..ki naibung
                      Ei hmel-ima Neithangzȃia chang rek ni”
Makachun bem chu la loin an kal nawka. Neithangzȃia chu a kal nawk vit vita ‘lu-khui’ tha em em kan a om nawka. Lasiri nih Lasara chun an hmu nawka, Lasara den chun a va la awiin a unu hnianga chun…
                     “ki u.. ki u..
                       Ma lu-khui te so
                       Va la din dan ta inlang?”
Lasiri chun a naibung hniang chun..
                      “la mak la mak ki naibung,
                       Ei hmel-ima Neithangzȃia chang rek ni”
Lu-khui chu la loiin an kal nawka. Lasara chu a lung a zingta fe maia sanchu a idit nih a u apiang chu Lasiri’n a hnem hnetpui ve no leia. Chungkachun an kal nawk tira, changrochu Neithangzȃia’n rua an sur tira. Lasiri nih Lasara chu a dai pe hate mei ua ding an zonga. Hla vailoi ka tia hin Neithangzȃia chu mei in-al vat vat kan a loi om nawka. Lasara chun a va ua a awiin a unu an dawna….
                      “ki u ki u
                       Ma meite te so
                       Va ua din dan ta inlang?
changrochu aunu’n a awi pui no a…
                    ”ua mak ua mak ki naibung
                      ei hmel-ima Neithangzȃia chang rek ni” tiin.
Kachun meichok chu an kal khala, hahomin tuilian an kan thei no a. rala om hin leilȃk aider din danka hi a loi oma. Lasara chun a unu a hnianga ati pek nawk…
                     “ki u ki u
                       Ma leilaka te sawn
                       Va kal din dan ta inlang?
Lasiri chun a awi nok rek no a. Changrochu Lasara chu leilaka chun an van soi dan dana… “en ro hi u ane diar chȇt, hong kal ve ro” atia. Lasiri chu ringhnel chung chung chun va a, asanchu a naibung țawng ha ahnial awi ta vu vu no leia. Lasiri chu ava ni ava noni leilak chu achim vita Neithangzȃia’n an țhlana.
Lasiri; ‘ke ti ti in...Neithangzȃi ne sua ro. Ni inn-ah kin honga ane hmu awi loiin, bu in ne ungla kal rise ngot ngot niti achang hate’.
Neithangzȃia; mangka chu chang mak. Sanghȃrte nih Ȃipa han khual sia mo khual tha mo ken dawn feng, khatkan vok ek  an hli khatkan kel ek an hli thap thap an iti hate.
Lasiri; achangnole matui kawla hin ‘phungchung pȃr’ in toi kinti. Machu tȗktin hong vel țhin ro.
Neithangzȃia; aw.
Kachun tȗk izȃka mochang azu vel țhin hnungin, khua mi heiin matui kawl so khuabawl a chang, vonchun tu hom va loi ding anti peka. Khua dan inbawsia thei chang loi hate Neithangzȃia chu tuka hi va thei loin a oma. Tȗknawka Neithangzȃia chu a vale phungchawng par hei reng an loi tuaizoi tak, par them chelchulka chai neithangzai’n a va hmu a..Lasiri nih Lasara chu an kal ti ahoi theia lungngaiin a țap zawi zawi.

Comments

Popular posts from this blog

Darlongs In Tripura